Dit is een interessant lijstje, dat ik 23 maart 2008 op de website van de Engelse krant The Guardian vond, over “ethisch eten”.
Opmerking: kwesties als verpakking, regiofair, verspilling, overmatige consumptie, e.d. ontbreken in dit lijstje. Later zal ik deze in een nieuwe bijdrage aanbrengen.
de sleutelvragen
Vragen die we in overweging kunnen nemen bij het beslissen over hoe ethisch en ecologische verantwoord of duurzaam onze voeding is:
hoe wordt de voeding geproduceerd — machinaal of manueel?
Voedsel dat lokaal wordt geproduceerd, is niet noodzakelijk klimaatvriendelijker of duurzamer dan voedsel dat wordt ingevoerd. Er worden in ons deel van de wereld veel meer tractoren of andere machines gebruikt bij het produceren van voedsel, dan in ontwikkelingslanden.
‘Er zijn in de wereld dertig miljoen boeren met een tractor. Meer dan een miljard anderen moeten het in het beste geval met een os of een ezel stellen – vaak hebben ze alleen een hak of een machete.’ – Dirk Barrez in ‘Boeren aller landen, verenigt u’ uit Knack magazine van vrijdag 14 september 2007 [link]
hoe wordt het voedsel vervoerd en hoever moet de koper zich verplaatsen om het te kopen?
Lokaal geproduceerd voedsel kan minstens even sterk op het milieu wegen als voedsel dat wordt ingevoerd, wanneer de koper er zich verder voor moet verplaatsen en daar een gemotoriseerd voertuig voor gebruikt.
‘De gemiddelde (Amerikaanse) koper rijdt in zijn auto van twee ton een aantal kilometers naar de supermarkt om tenminste één maal per week ongeveer vijftien kilo voedsel te vervoeren.’ – Lester Brown in ‘Ons dagelijks brood’ uit 1974
‘(…) de auto van de consument die op en neer rijdt naar de super (laten we zeggen voor 5 kilometer) om even een brood en een pak melk te halen, belast het milieu onevenredig meer dan een vliegtuiglading suikerbonen uit Kenia, omgerekend in energieverbruik voor het transport per hoeveelheid levensmiddel [MJ/kg].’ – Foodmiles: ‘koop dichtbij’ wordt een thema – Ulphard Thoden van Velzen op foodlog.nl (2006) [link]
wie wordt er beter van het verbouwen van het voedsel?
Landbouw is voor de meerderheid van de bevolking in ontwikkelingslanden de belangrijkste bron van inkomsten.
‘Ik denk dat de term ‘duurzaam’ niet duurzaam is. Door slaafvrije Afrikaanse vruchten te kopen draag je meer bij aan een betere wereld dan door in je hybride-auto langs de boerderij te rijden voor een half dozijn eieren.’ – ‘Voedselkilometers ramp voor miljoen Afrikaanse fruittelers’ – journalist Wouter van der Land op foodlog.nl (2007) [link]
‘in de meeste Afrikaanse landen werkt nu 70, 80 procent van de mensen in de landbouw. Die kunnen niet allemaal een redelijk inkomen krijgen. Het is maar als de landbouw productiever wordt dat er voor een aantal mensen kansen komen om iets anders te doen. Onderwijs, gezondheidszorg, de eerste industrie. En dan slaat de motor aan.’ – Dirk Barrez in ‘Boeren aller landen, verenigt u’ uit Knack magazine van vrijdag 14 september 2007 [link]
welke chemische middelen werden er gebruikt tijdens het telen van het voedsel?
Het kan best zijn dat bij het verbouwen van voedsel in ontwikkelingslanden minder schadelijke chemische middelen gebruikt (hoeven te) worden.
‘Voedsel telen (…) heeft verhoudingsgewijs drie tot vier ton aan TNT per 4000m2 nodig op een moderne Amerikaanse boerderij. De energie, die wordt toegevoegd aan de velden in Iowa, is gelijk aan de energie van 4,000 keer de atoombommen die op Nagasaki vielen.’ – Richard Manning in ‘The oil we eat’ (2004) [link]
‘… er wordt geschat dat 150.000 mensen afhankelijk zijn van biolandbouw in Kenia voor hun levensonderhoud — de vrees bestaat dat zij slachtoffer zullen worden van de nieuwste Westerse obsessie: voedselkilometers.’ – ‘Organic farmers face ruin as rich nations agonise over food miles’ op timesonline.uk (2007) [link]
hoe of hoelang werd het voedsel bewaard?
Lokaal geproduceerd voedsel kan (in bepaalde gevallen) lang bewaard worden. Voeding kies je best naargelang de tijd van het jaar.
‘In het geval van uien is het Verenigd Koninkrijk (VK) meer energie-efficient dan Nieuw-Zeeland (NZ). Maar, wanneer de opslagkosten voor de uien uit het VK worden meegerekend ter vervanging van (verse) import uit NZ dan is het VK minder efficient dan NZ.’ – citaat rapport ‘Food Miles – Comparative Energy/Emissions Performance of New Zealand’s Agriculture Industry’ van de Lincoln University in New Zealand (2007) [link]
‘Verse erwtjes … kosten slechts 40% van de energie van een diepgevroren verpakking erwten, en slechts 2,5 procent van een blik erwten.’ – Bringing the Food Economy Home, Norberg-Hodge, Merrifield, Gorelick [link]
hoeveel land werd er gebruikt bij het verbouwen van het voedsel?
Een vegetarisch dieet legt op minder grond beslag dan een voedingspatroon met vlees of dierlijke producten als melk. Niet de plaats van waar de voeding komt kan het meest belangrijk zijn, maar wel wát er wordt gegeten.
‘We consumeren steeds meer vlees, fruit, koffie en alcohol. Daardoor is er meer land, water en energie nodig voor onze voedselproductie.’ – Westers eetpatroon verhoogt druk op natuurlijke hulpbronnen – Winnie Gerbens-Leenes ontwikkelde een methode om de duurzaamheid van eetpatronen te meten (2006) [link]
‘… de bloedrode Westerse honger naar vlees kan niet wereldwijd overgenomen worden. Een vleesetende levensstijl in niet duurzaam: er is niet genoeg land om voor iedereen vlees te produceren.’ – ethicus en filosoof Peter Singer in ‘Ethics of eating’ op Mail&Guardian Online (2006) [link]
‘In totaal gebruikt de veehouderij 30% van het landoppervlak en 70% van alle landbouwgrond in de wereld.’ – ‘Vlees eten slechter voor milieu dan autorijden’ – Ailko Faber citeert rapport ‘Livestock’s long shadow’ op foodlog.nl (2007) [link]
‘Er worden momenteel 31 miljoen hectaren biologisch verbouwd.’ [link]
ook interessant: Eet minder vlees!
hoe wordt de voeding thuis bereid of bewaard?
Hoelang het voedsel bewaard wordt (bijv. in een ijskast) of hoelang het duurt om het te bereiden (bijv. de kooktijd) bepaalt voornamelijk de totale hoeveelheid verbruikte energie.
‘In België wordt jaarlijks zo’n 15 ton CO2 per persoon geproduceerd. Voor louter huishoudelijke activiteiten komt de uitstoot neer op 7 ton per persoon per jaar.’ – vzw kilowat?uur in ‘CO2minderen voor dames’ (2007) [link]
‘… uit ons onderzoek blijkt dat in het geval van aardappels van eigen bodem, 48% van alle energie tijdens de levenscyclus van de aardappel in de keuken verbruikt wordt (de levenscyclus behelst het zaaien, groeien, oogsten, verpakken, bewaren, transporteren en consumeren van de aarappels).’ – Gareth Edwards-Jones in ‘Food miles don’t go the distance’ op news.bbc.co.uk d.d. 16 maart 2006 [link]
1. Het lijstje, van de website van The Guardian.
2. duurzaam en eco-efficiënt: ‘meet, reken, win voor meer eco-efficiëntie thuis’
‘Zowat elk handelen kost energie. Bewegen we op eigen spierkracht dan moeten we na een tijdje eten. De energie van het voedsel dient om ons aan de gang te houden.
Voedsel is niets anders dan lekker verpakte energie van de zon en CO2 uit de lucht die de groene bladeren van de planten opnemen en vastleggen. Na de vertering en bij het uitademen stoten wij die CO2 weer uit. Het systeem is in evenwicht.’
: uit het boekje ‘CO2 voor dames’ van vzw www.co2minderen.be
3. ‘Boeren aller landen, verenigt u’ – rechtstreekse link
4. Foodmiles: ‘koop dichtbij’ wordt een thema – rechtstreekse link
5. ‘Voedselkilometers ramp voor miljoen Afrikaanse fruittelers’ – rechtstreekse link
6. ‘The oil we eat: Following the food chain back to Iraq’ – rechtstreekse link
7. ‘Organic farmers face ruin as rich nations agonise over food miles’ – rechtstreekse link
8. ‘Food Miles – Comparative Energy/Emissions Performance of New Zealand’s Agriculture Industry’ – rechtstreekse link
9. ‘Bringing the Food Economy Home’ – quote op celsias.com
10. ‘Duurzaam eten: wat een water en vierkante meters!’ (foodlog.nl over Winnie Gerbens-Leenes) – rechtstreekse link
11.Peter Singer: ‘Ethics of eating’ – rechtstreekse link
12. ‘Vlees eten slechter voor milieu dan autorijden’ – rechtstreekse link
13. ‘Global Organic Farming: Continued Growth’ – rechtstreekse link
14. ‘Food miles don’t go the distance’ – rechtstreekse link
recepten en nieuwsjes vanuit Dorpsstraat 31 