Olivier De Schutter: “Fair trade een stabiel inkomen in een wispelturige markt”

Donderdag 30 september 2010. Brussel. Ondergetekende verjaart én moet werken voor de kost en kan er dus niet bijzijn.

Maar hier een geschreven verslag van Max Havelaar (ondertussen van hun website verdwenen… jammer jammer jammer)

Het auditorium van BNP-Paribas Fortis, was plaats van afspraak voor het Colloquium “Small Farmers, Big Solutions”.

Alle boeren hebben het moeilijk. Maar vooral voor de kleine, familiale boer – de small farmer uit de titel van dit colloquium – is eerlijke handel, Fairtrade, van levensbelang. Dat blijkt ook uit de bijdragen van de drie sprekers.

Professor Olivier De Schutter bekijkt Fairtrade door zijn bril als Speciaal Rapporteur voor het Recht op Voedsel bij de Verenigde Naties.

Een stabiel inkomen in een wispelturige markt

Olivier De Schutter legt zijn publiek een paar prangende vragen voor.

Falende klassieke landbouwsystemen

Wat kan Fairtrade doen om voedselzekerheid te garanderen?, vraagt hij zich
allereerst af. Voor het antwoord gaat hij terug in de tijd. Naar de jaren
’60, toen veel regeringen in ontwikkelingslanden zwoeren bij een zogenaamde
groene ‘revolutie’ en een export-landbouw die de dure importgoederen
moest betalen. De exportlandbouw functioneerde via een uitgebreid systeem
van steunmaatregelen, van technische assistentie tot en met de export door
de staat zelf. In de jaren ’80 klopten de meeste  regeringen aan bij
het Internationaal Monetair Fonds (IMF) voor leningen om het staatsapparaat
te blijven financieren. Die kregen ze op voorwaarde dat de deur helemaal
openging voor de vrije markt en dat alle steunmaatregelen afgebouwd werden.
Goedkope gesubsidieerde importgoederen concurreerden de kleine boeren uit
hun eigen markt.

Bescheiden, maar essentiële bijdrage

Critici vinden dat Fairtrade de markt verstoort en zijn van oordeel dat het
inefficiënte boeren in de running houdt. Volgens Olivier De Schutter
levert Fairtrade een aantal belangrijke voordelen op. De macht van de
consument wordt gebruikt om producenten meer onderhandelingscapaciteit te
bieden op de internationale markten.

De gegarandeerde Fairtrade minimumprijs en de Fairtradepremie maken het
mogelijk dat producenten door bijvoorbeeld exporteurs te worden, extra
meerwaarde creëren en een groter deel van de handelsketen beheren.
Stabiele inkomsten in het Fairtradesysteem zijn in de volatiele
goederenmarkten uitzonderlijk belangrijk voor kleine producenten. Kleine
producenten op die markten zijn daarbij overgeleverd aan de speculatie van
grote financiële fondsen, die de volatiliteit van de prijzen nog
versterkt. Fairtrade biedt daar een dam tegen. Kleine familiale producenten
slagen er in tewerkstelling te creëren in hun regio, slagen er beter
dan grote plantages in het milieu te beschermen en de opbrengst van hun
bedrijven is per eenheid oppervlakte uitzonderlijk belangrijk: een
verhoogde productie met meer efficiënte inzet van middelen.

De waarde van dit soort bijdrage aan zowel het voedsel in de wereld als aan
de klimaatverandering kan nauwelijks overschat worden. Het is daarom tijd
dat dit soort productiemodellen naar waarde geschat wordt en als zodanig
ook financieel erkend wordt. Het is absoluut legitiem om familiale landbouw
te ondersteunen en te promoten.

Olivier De Schutter wees Fairtrade ook op een aantal uitdagingen.  Monocultuur leidt tot afhankelijkheid, hoe zal Fairtrade zich hiertoe verhouden? Zuid-zuid handelsrelaties zullen in de toekomst belangrijker worden. De consument ziet door de bomen van de labels het bos niet meer. Wat met de Fairtrade -“light” labels zoals Utz Certified en Rainforest Alliance. Zal dit niet leiden tot het verdwijnen van de “beste” labels, zoals het Fairtrade label bijvoorbeeld? Kan de regering zorgen voor minder verwarring bij de consument, tot een betere bescherming van de producten? Kan de handels-wetgeving op misleidende reclame zorgen voor klaarheid en bescherming van de consument? 

Fairtrade heeft daar een dammetje tegen opgeworpen, stelt professor De Schutter vast. De inspanningen van Max Havelaar leveren een bescheiden maar essentiële bijdrage om de situatie voor kleine boeren te verbeteren. “Weet je,” zegt hij, “dat 80 procent van de honger in de wereld te vinden is bij kleine boeren?”

Critici vinden dat die kleine boeren er maar beter mee ophouden. Ze raken toch niet uit het slop. Diezelfde ‘deskundigen’ beweren onbewogen dat Fairtrade de markt verstoort. Maar wie verstoort die markt? Fairtrade die boeren een eerlijke prijs betaalt? Of het handvol internationale voedselconcerns die de prijzen dicteren – en dit alleen maar in hun voordeel?

Dat laatste illustreert hij met het voorbeeld van de koffie. Mondiaal zijn er 25 miljoen kleine koffieboeren. En er zijn 600 miljoen koffiedrinkers. Maar amper vier koffieconcerns dekken 40 procent van de markt. Daarmee hebben ze een stevige vinger in de prijzenpap. Gaat de wereldprijs omhoog, dan zien de kleine boeren daar niets van. De consument voelt het des te meer in zijn portemonnee. Daalt de prijs, dan is opnieuw de kleine boer de pineut. Hij moet dan inleveren.

Fairtrade heeft vele voordelen

Andere kritiek: Fairtrade zorgt voor overproductie. Niets van aan, weerlegt
de Olivier De Schutter. Fairtrade voorkomt zelfs het
commodityprincipe waarbij boeren meer gaan produceren wanneer
prijzen dalen. Fairtrade zorgt namelijk voor een stabiel inkomen in een
wispelturige markt. De kleine boeren weten dat hun inkomen gegarandeerd is.
Ze hebben daarom geen behoefte aan overproductie.

Maar de voordelen van Fairtrade liggen ook nog elders. Het sociaal of
ecologisch surplus van eerlijke handel wordt nooit meegenomen in
beoordelingen van het systeem. Nochtans zijn die groot: sterke
coöperaties, meer sociale zekerheid, economische onafhankelijkheid,
maar ook een beter beheer van de natuur door de promotie van regeneratieve
en biologische landbouw.

Het telt allemaal mee, vond de professor die zich aan het einde van zijn
lezing hardop afvroeg of het geen tijd werd dat Fairtrade een wettelijk
begrip werd, zodat het ook voor de consument duidelijk is dat een label
Fairtrade Max Havelaar altijd en overal hetzelfde betekent. Bovendien brak
hij een lans voor Fairtrade bij de overheid. Als alle overheden uitsluitend
Fairtradeproducten aankopen, is dat goed voor 17 procent van de markt, zo
besloot hij. En toen was het tijd voor eerlijke koffie en andere
versnaperingen.

Meer over dit colloqium: http://www.maxhavelaar.be/conference/page/13/language/nl