Dick Veerman (Foodlog): “vies van technofood” • Dirk Barrez: “boeren en wereldwinkels: partners?”

“aan het woord” : Dick Veerman en Dirk Barrez

Fairtradeproducten staan niet bepaald synoniem voor ‘gezond‘. Alcohol, cafeïne en suikers domineren het assortiment. De allround-bewuste consumente komt er nauwelijks mee aan haar trekken. Nu de kwaliteit niet langer het probleem is, wijzen de woorden van Dick Veerman en Dirk Barrez verder de weg vooruit.

---

“Je zou één simpele stelregel kunnen hanteren: eet meer vers en onbewerkt en een boel problemen verdwijnen als sneeuw voor de zon.” – Dick Veerman

“Lokale boeren en wereldwinkeliers kunnen misschien best partners zijn en de handen in elkaar slaan.” – Dirk Barrez

 

Kan je het proeven aan zijn taarten of de bakker er met zijn hart bij was? Is ‘bio’ echt beter voor ons lijf en milieu? Ik ken de antwoorden niet, maar wil je weten wat anderen hierover denken, dan moet je op foodlog.nl zijn:

“Foodlog is het dagelijkse bloggazine met achtergronden over eten & drinken, hoe het in je mond belandt en wat het doet in je lijf.”

Wie – zoals ik – consumenten wil sensibiliseren en motiveren om bij hun aankopen van voeding duurzame en gezonde keuzes te maken, raakt niet ver zonder échte interesse voor EN een totaalvisie over voedsel. Daarvoor is er Foodlog.

Want wat is het probleem bij goedbedoelende fairtraders. Ondanks alle energie die ze in hun verhaal steken, slagen ze er maar niet in écht beweging in hun zaak te krijgen. Het gaat teveel over een verhaal en te weinig over gevoel, genot en smaak. Ze hebben niet genoeg overtuigende argumenten, om ook de buurvrouw over de streep te trekken.

De idee om deze pagina te posten, kreeg ik na het achter elkaar weglezen van deze twee artikels van George Monbiot – een radicale denker, bekend van zijn columns voor The Guardian – die zo’n totaalvisie (op voeding) heeft:

1. Small Is Bountiful (over de toekomst van fairtrade)
2. Fallen Fruit (over de toekomst van traditionele engelse appelrassen)

“Wie zorgt er voor een échte groene revolutie?”   vraagt Dirk Barrez zich af.

Laat je het antwoord niet influisteren, maar ontdek en beleef het zélf. Door even te lezen wat Dick Veerman (Foodlog) en Dirk Barrez ons fairtraders kunnen leren. Veel lee(s)(r)plezier!

 

Datum originele publicatie: zaterdag 15 maart 2008 op www.bndestem.nl.

“niet tegen technologie in ons eten maar tegen de manier waarop”

“De consument weet niet meer waar hij aan toe is”, verzucht Dick Veerman van Foodlog.nl, een eind 2005 gestarte weblog over voeding, die steeds meer mensen weten te vinden.

“Er is behoefte aan meer informatie over de achtergronden van wat we eten. Kijk naar het succes van diepgravender consumentenprogramma’s als Klootwijk aan Zee en De Keuringsdienst van Waarde.”.

grote hoeveelheden maken smaak tot bijzaak

De afgelopen zeventig én tachtig jaar hebben we zowel onze voeding als ons eetpatroon nogal veranderd”, stelt Veerman. Merkfabrikanten bewerken ons voedsel om het altijd en overal hetzelfde te kunnen laten smaken, om het in grote hoeveelheden te kunnen maken, om het zo lang mogelijk te kunnen bewaren en over de hele wereld te verslepen. Smaak is bijzaak. “Het zou best kunnen dat ons lichaam die verandering niet kan bijhouden, zo snel evolueren we niet”, zegt Veerman. “Onderzoek van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) toont aan dat een traditioneel Nederlands aardappelen-, groenten- en vleesmenu op basis van verse ingrediënten een gezondere populatie oplevert dan een industrieel merkenmenu uit pakjes, bakjes, zakjes en flesjes. In plaats van ‘Ik Kies Bewust’ te pakken, zou je een simpele stelregel kunnen hanteren: eet meer vers en onbewerkt en een boel problemen verdwijnen als sneeuw voor de zon.”

met lightproducten krijgen we tientallen kilo’s suikers extra binnen

Met hulp van technologie wordt ons merkvoedsel eerst uitgekleed, om vervolgens te worden aangekleed. Met soms merkwaardige gevolgen. Zo ontwikkelt de voedingsindustrie lightproducten door vet uit het origineel te halen, maar vet is een smaakmaker. Zonder vet minder smaak en een andere textuur. Veerman: “Verwijder je dat vet, dan moet je de smaak door toevoegingen terugbrengen. Zout en suiker zijn de belangrijkste. Het gekke is dat vet verzadigt, maar geraffineerde suiker niet. Vet is al vet, maar van suiker word je hartstikke dik omdat je niet merkt in welke hoeveelheden je het nuttigt. We krijgen per jaar tientallen kilo’s suiker extra binnen, die we kunnen vermijden als we zelf koken.”

kunstvezels pure volksverlakkerij

Wasa bracht recent een knäckebröd op de markt, waar kennelijk eerst de natuurlijke vezels van de granen uit zijn verwijderd. Nu hebben ze namelijk een nieuw type waarin extra vezels zijn gestopt, bedoeld voor een betere stoelgang. “Maar als die vezels met wat technische kunstgrepen synthetisch zijn gemaakt, doen ze niet wat ze zouden moeten doen. Dat toonden onderzoekers van Wageningen Universiteit aan. Ze lijken misschien wel op de vezels die van nature in granen zitten, maar ‘nabouwvezels’ blijken geen goede mest voor je darmflora. Van nature ingebouwde wel. De fabrikant zou dus moeten zeggen wat die extra vezels precies doen. Anders is het pure volksverlakkerij”, meent Veerman.

ons voedsel wordt uitgekleed

Een bizar geval van ‘uitkleden’ is de donkere chocolade waar de bitterstof, een gezonde anti-oxidant, uit is gehaald. Die wordt los verkocht als duur voedingssupplement. “We gebruiken technologie voornamelijk om eten goedkoper te kunnen maken of te ‘verbeteren’ met eigenschappen die er ooit al in zaten. Waarom gebruiken we het niet om dat goede eten lekkerder te maken?”, vraagt Veerman zich af.

supermarkten spelen voedingsproducenten tegen elkaar uit

Hij verzet zich niet tegen technologie in ons eten, maar tegen de manier waarop technologie wordt ingezet. “Supermarktketens spelen voedingsproducenten tegen elkaar uit en dwingen hen voortdurend te komen met nieuwe producten. Binnen enkele maanden moet daarvan alweer een goedkopere versie komen. Dat spel herhaalt zich voortdurend.”

kwaliteit en smaak in plaats van vernieuwing

Veerman vindt het tijd voor een nieuw paradigma waarin kwaliteit en ‘lekkerte’ in plaats van vernieuwing om de vernieuwing en ‘goedkoopte’ voorop staan. “Zorg voor meer smaakkwaliteit in vers en maak verse producten beter houdbaar en makkelijker bereikbaar voor een groot publiek. Ik zeg niet dat iedereen weer de keuken in moet. Dat is een illusie en zal niet gebeuren. Maar je kunt verse waar die goed smaakt met nieuwe technieken wel beter beschikbaar maken voor de consument. Waarom zou je niet dagelijks op een kostentechnisch aantrekkelijke manier vers gemaakte maaltijden kunnen eten bij je baas, of daarvandaan eenvoudig thuis af te maken spullen meenemen naar huis? Je hoeft er niet eens meer voor naar AH.”

appels als moderne techproducten

Als moderne techproducten noemt hij appels. Nu komen er rassen uit Argentinië ons land binnen met de sticker ‘Klimaatneutraal’. Hoe gek kun je het maken? Nieuwe appelrassen als Wellant, Rembrandt, Rubens en Kanzi worden gewoon in Nederland geteeld. Die appels eisen nauwelijks bestrijdingsmiddelen en worden in de herfst geplukt. “Als je ze nu uit de koeling haalt, smaken ze beter dan rechtstreeks van de boom. Dat kan dankzij een verfijnde bewaartechniek waarin de juiste begassing en temperatuurinstellingen wondertjes verrichten.”

nood aan goede bewaar- en smaakoptimaliseringstechnieken

Het schort volgens Veerman aan goede bewaar- en smaakoptimaliseringstechnieken. Daar gaat niet de aandacht naar uit. Ingevoerde papaja’s of mango’s in ons land zijn gewoon stenen en zullen ook nooit meer rijp worden. Zelfs perziken en pruimen in de zomer zijn hard, onrijp en niet te eten. Dankzij betere bewaarmethoden en andere ingrepen kan dat anders. “Nu ligt de nadruk alleen op efficiënte productie en niet op smaak en kwaliteit.”

mensen herkennen de smaak van ‘echt’ niet meer

Veel mensen weten niet eens meer hoe lekker ‘echte’ vleeswaren kunnen zijn. Ze zijn gewend aan natte kledder door de hoeveelheid water die erbij gaat. Een droge gekookte ham is in Nederland amper nog te vinden. Of neem zalm. “Afgelopen Kerstmis kreeg een groep van 1.200 mensen een verrukkelijke wilde zalm voorgeschoteld. Ze vonden hem lekker, maar wel stevig en wat aan de droge kant. Het originele product herkennen ze niet, dat hebben ze nog nooit geproefd. Goddank herkende de meerderheid de kwaliteit ervan meteen.”

door Peter de Jaeger

---

Boeren en wereldwinkeliers: partners?

Voor een goed begrip, de Wereldwinkels maken zich niet schuldig aan de hierboven beschreven uitwassen van de voedingsindustrie. Maar de boodschap van “anders gaan eten” brengen ze nu ook weer niet. En er is meer:

Jan Aertsen en Dirk Barrez in “Wie zorgt er voor een échte groene revolutie?” :

Sommige wereldwinkels of andere fairtrade-initiatieven voelen zich niet alleen verbonden met boeren in het Zuiden. Ze zoeken ook aansluiting bij de lokale, familiale landbouw. Dat doen ze bijvoorbeeld door zich in te schakelen in een zo kort mogelijke keten tussen landbouwers uit de regio en de consumenten die de weg naar de wereldwinkel weten te vinden. De wereldwinkel kan bijvoorbeeld een afhaalpunt zijn voor de groente-abonnementen of voor de leveringen van een vereniging van boeren-producenten. Lokale boeren en wereldwinkeliers kunnen misschien best partners zijn en de handen in elkaar slaan. Dan zouden de klanten er terechtkunnen voor een veel ruimer aanbod, zowel van fairtrade-producten uit het Zuiden als van heel diverse voedingsproducten van onze familiale landbouw. Dan zouden bijna zeker ook veel meer mensen goede klanten worden van die winkels.

versimpeling van het dieet: over de noodzaak van duurzame eetpatronen (1974: Lester Brown – 2006: Winnie Gerbens)

IMF en Wereldbank waarschuwen voor hongerrevoltes

Op de website van die Welt een nieuw scheldwoord geleerd: “greenpisser“.
Gisteren stond in die krant een kolom van Berthold Seewald: Der Hunger als Fanal.
Ik citeer:

„Der Hunger und der Überfluss“ hat der italienische Ernährungshistoriker Massimo Montanari seinen großen Essay benannt, in dem er diesen Urmotiven der Zivilisation durch die europäische Geschichte gefolgt ist. Im Umkehrschluss bedeutet die Rückkehr des Hungers also das Ende des Überflusses. Den hat es zwar in weiten Teilen der Welt nie gegeben.

Doch erst die Nachrichten von Hungerrevolten von Haiti bis Thailand, mehr noch die steigenden Preise in ihren Läden und – zumindest in Deutschland – das Gespenst der Inflation haben den Bürgern der Industrienationen hautnah deutlich gemacht, dass es mit dem Überfluss nicht so weit her ist.

Verhelderend, toch?

De Wereldbank (WB) is het belangrijkste instituut voor ontwikkelingssamenwerking in de wereld. Het besteed gemiddeld 2,5 miljoen dollar per uur aan armoedebestrijding en vraagt – in ruil voor de centen – medezeggingsschap in het beleid dat arme landen voeren. “De WB heeft meer over overheidsbeleid te zeggen dan menige overheid zelf”, aldus Susan George. Een deugdelijk landbouwbeleid stond de afgelopen tien jaar niet hoog op de prioriteitenlijst voor goed bestuur.

De WB is eigendom van de aandeelhouders, en dat zijn de 184 lidstaten. De VS eigende zich 16,36% van de stemmen toe. Ter vergelijking: China en India (met samen 2,5 miljard inwoners) hebben ieder 2,78% van het percentage stemmen en Nederland (2,21%) en België (1,81%) – samen geeneens 30 miljoen inwoners – halen ook nog de top tien van het stemrecht. Een gelijkaardig verhaal gaat op voor haar zusterorganisatie, het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Samen verdedigen ze de kleuren van de Bretton Woods-instellingen.

Het doel van de WB is niet winst maken, maar armoedebestrijding. De WB is zo breed en zo groot dat er bijna geen maatschappelijk terrein is waarop de Wereldbank niét actief is: gezondheidszorg, onderwijs, stedelijke planning, plattelandsontwikkeling, visserij, vrouwenrechten, landbouw, corruptiebestrijding, macro-economisch beleid, het aanleggen van havens,… Het IMFhoudt de gelederen strak in de pas en scherp in de leer van de liberalisering en vrijmaking van de markt. Het zijn beide schimmige clubs, waarop – in de goede traditie, die het huidige Europa van onkreukbare commissies stil verderzet – de democratische toets past als een tang op een varken.

Maar vandaag wordt ‘hoofdaandeelhouder’ de Verenigde Staten (VS) plots erg nerveus.

Want vandaag doen zich twee belangrijke tendenzen voor: 1) de bevolking van de VS is oorlogsmoe en zit economisch stilaan op het tandvlees, 2) de opkomende Aziatische staten, met voorop China en Indië en in het kielzog Rusland en Brazilië, contesteren de almacht van het westen binnen het instituut en hebben lak aan de recepten die de WB en IMF voorstaan.

Sinds de Tweede Wereldoorlog is voor de VS – en later ook Europa – voedselproductie niets meer of minder geweest als een wapen in de strijd om de wereldheerschappij. Het heeft zijn diensten als efficiënt, onzichtbaar (gehouden) ‘weapon of massdestruction’ bewezen: dagelijks sterven 100.000 mensen (volgens de Verenigde Naties) aan honger of aan ondervoeding gerelateerde ontberingen. Een vuile bom, zonder het spectaculaire van pakweg een bom op Hiroshima. Dat terwijl de wereld voor meer dan 10 miljard mensen voedsel produceert. M.a.w. wie eet of hongert, wordt bepaald door koopkracht of (in)efficiënte verdeling.

Bij gebrek aan deugdelijk wereldbestuur raakt de verdeling vandaag in een globale kramp. Stijgende voedselprijzen, hongerige magen en het antwoord wordt met de vuilemmer op straat gezet. Landbouwbeleid, vroeg u?

Op foodlog.nl stelde Dick Veerman het zo…

De gevolgen van agflatie worden voelbaarder. De NRC liet gisteravond zien dat de wereldvoedselprijzen de afgelopen 8 jaar meer dan verdubbeld zijn. Toplui van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldbank hebben laten weten dat een half miljard dollar (315 miljoen Euro) nodig is om te voorkomen dat 100 miljoen mensen terugvallen in zodanige armoede dat ze geen eten meer kunnen kopen.
Dat bedrag staat in schril contrast met het nieuws dat de onvoorzichtige bankiers die vanuit de VS voor een kredietcrisis zorgden, waarschijnlijk zo’n 400 miljard dollar hebben laten verdampen. Daar zou je dus 80.000.000.000 mensen mee kunnen helpen. Dat is meer dan 10 keer zoveel als er op aarde rondlopen.
Ook al zal er een crisis uit volgen, zo rijk zijn we dus.

Het is even een hersenkraker, maar … als we ons zo’n bloeding kunnen veroorloven en iedereen gaat hier nog rustig over straat, is dat eten dan te duur of verdienen we te veel?

NB: ik heb het niet over de derde wereld, maar over ons hier. Eén ding is overigens duidelijk: AH, Lidl, C1000, Aldi, de Jumbo, slager, bakker en de marktkoopman zijn zo aardig geweest ons eten niet zoveel duurder te maken als het staatje aangeeft.
Nog zo’n intrigerende: als we het als consumenten niet betalen, wie betaalt het verschil tussen hun inkopen en de echte marktprijzen dan wel?

Een zeer verdienstelijke poging om een fundamentele discussie op gang proberen te brengen, maar desondanks een denkoefening die in de wereld van morgen nog van weinig betekenis zal zijn. Wie een website als Asia Times Online bezoekt, komt in de nieuwe wereld terecht. Men is er daar al enkele jaren geestelijk voorbij de dollarperiode. De invoering van de EURO was en blijft er een quasi non-event. Er wordt daar over ons niet gesproken, zei het in termen van “Europeanen kunnen hard werken, Aziaten kunnen hard denken”.

Het is nog niet voor morgen, maar vast staat dat het er binnen 10 jaar zeker zal staan als een oosterse tempel: een anders-mondiaal handels- en dus machtblok. Gebouwd op de contouren van de ASEAN en de as rond de zogenaamde BRIC (Brazilië, Rusland, Indië en China)-landen. Een interne markt en een politieke macht, die zich over groot-Azië uitstrekt van Turkije (welcome, join the club!) tot uiterst rechts op onze eurocentrische wereldkaart en 4 op de 6 mensen op deze planeet eindelijk aan zet brengt.

Waar het zelfingenomen welstellende deel van de wereld dezer dagen wild omheenslalomt (of stomweg langsdoor slaapwandelt, zo je dat minder agressief vindt klinken), is dat rijkdom hoe dan ook samenvalt met het ruilmiddel waarover je beschikt. En wanneer het intellectueel Azië op Asia Times Online eindelijk haar gram haalt, zal het enige ruilmiddel dat ons over 10 jaar nog zal resten (onze munt), door de meerderheid van de wereldbevolking niet langer als dusdanig erkend worden.

De nieuwe wereld – met haar eigen zeden, gewoonten en orde – zal snel een ander epicentrum kennen. De gesloten wereld die het nu is, zal plaats maken voor een open, vrijere samenleving, gegrondvest op dezelfde fundamenten, waarop wij zo plegen te staan, doch een even grove miskenning van andervolks waardigheid. 60 jaar Bretton Woods en westerse de-moker-actie heeft zo zijn prijs. De huidige generatie welstellende culturen mag dra haar éigen hart uiteten. En in het schemerduister de rouwnagels kuisen.

er rest ons slechts één (gelukkig eenvoudige) remedie

“Als de bewoners van welvarende landen hun dieet zouden versimpelen en verspilling zouden proberen te voorkomen, dan zou de claim van deze landen op de voedsel-
voorraden aanmerkelijk verminderen en zouden er voorraden vrijkomen en zouden de voedselprijzen dalen voor degenen met de laagste inkomens: de ondervoeden van deze aarde. Een limiet op de consumptie van voedsel per hoofd zou de algemene voedselconsumptie doen stabiliseren of zelfs doen dalen.”

op regiofair.wordpress.com: versimpeling van het dieet als enige stabiele oplossing voor het wereldvoedselvraagstuk.