kritiek zwelt aan in aanloop van de Week van de Fair Trade: “het gaat fout met Max Havelaar”

UPDATE 2014: NEXT HAVELAAR?

FEBRUARI 2012: De Label Business: achter de schermen van ethische labels

OKTOBER 2011: nieuw fairtradekeurmerk door kleine boeren zelf is een feit

NOVEMBER 2010: Financial Times tackelt kritiek op fair trade

De Mexicaanse coöperative UCIRI, Max Havelaar’s allereerste klant in 1988, wordt geconfronteerd met leden die verkiezen hun koffie-oogst te verkopen aan de conventionele tussenpersonen die beter betalen. Maar ook uit protest tegen het onbekwame en paternalistische gedrag van de fairtradekeurmerkorganisaties FLO en Max Havelaar. — Bron: Le Figaro

Het Keniaanse theebedrijf Kiegoi Tea Factory, dat deel uitmaakt van het door Max Havelaar gecertificieerde KTDA, verliest haar keurmerk-licentie. Wat tot voor kort aan de man werd gebracht als één van de fairtrade-successtories lijkt uit te draaien op een verhaal van falen en bedrog — mogelijke bedrog door welmenende maar vaak naïeve buitenlandse kopers, alsook door de kleine belanghebbende boeren. — Bron: Business Daily Africa

Ik postte hier in april het uitgebreide artikel “fair trade staat voor de keuze: anders-globalisme of anders-monopolisme“. Afgelopen week werd het plots tot tienmaal daags geraadpleegd door mijn lezers. Dat voor een blogje dat anders gemiddeld een 50 unieke bezoekers per dag trekt. Een voorbode voor wat komen ging? Er is dus serieus stront aan de knikker. Niet de vrijwilligersbeweging treft hier schuld, maar wél de kantoororganisaties als Max Havelaar, die in recordtempo Fair Trade aan het kapotmaken zijn.

fairtradekeurmerkorganisaties het Zuiden kwijt?

Tekenend voor wat er misgaat is hoe Max Havelaar een harddiscounter, met uiterst kwalijke sociale reputatie – niet in het minst t.a.v. haar eigen personeelsleden (lees hierover “Lidl riskeert hoge boetes voor bespioneren personeel” op vilt.be) – liefdevol in de armen neemt, nu het ook haar eigen fairtradeproducten in de rekken uitstalt…

Lily Deforce, algemeen directeur bij Max Havelaar Belgium:

“Lidl heeft 289 winkels in België, en we verwachten, afhankelijk van de productcategorie, een groei in de verkoop van 5 tot 20%. Lidl zelf heeft in België een marktaandeel van 3,9%. In Nederland zorgde de lancering van Fairtrade-koffie in Lidl voor een stijgende verkoop van 3,9%. Vooral fruitsap, cacao en thee hebben een hoog groeipotentieel.”

“Doordat discounters nu mee in de dans springen bereiken we een steeds groter publiek, wat uiteraard ons doel is: zoveel mogelijk producenten uit het Zuiden een toegang bieden tot onze markten.”

uit: “Grootgrutters lanceren eigen fairtrademerken” (mvovlaanderen.be)

Waar volgens de vrijwilligersbeweging Fair Trade staat voor een andere, eerlijke globalisering en mondiale handel – en dus niet voor het, in neo-mercantilistische stijl, aanslepen van goedkope producten vanuit de periferie naar de rijke Westerse staten – gaat het voor Max Havelaar om iets anders. Lily Deforce:

“Ons keurmerk moet wettelijk beschermd worden. Daar moeten de komende jaren stappen voor gedaan worden.” uit: “Max Havelaar is businesspartner voor bedrijfsleven” (op vilt.be)

Je leest het goed: “het keurmerk moet wettelijk beschermd worden!”

Lees hierover: “van ’soft law’ tot de wet van de sterkste: codes, labels, coördinatiemethoden,…“.

wat zeggen de boeren hierover?

De koffieboeren van UCIRI zijn heel duidelijk:

“De kleine producenten moeten zich verenigen over alle continenten om het hoofd te bieden aan FLO (de Fairtrade Labelling Organisatie) en aan Max Havelaar, met als doel een eigen label te creëren… Maar, momenteel kunnen we niet aan hen voorbij.”

Dat heeft dan weer alles te maken met de manier waarop de keurmerkorganisatie haar eigen tolmuren en (wurgende mededingings-)contracten aan de kleine producenten in het Zuiden oplegt. Lees in het artikel uit le Figaro:

“De relaties tussen de nieuwe koningen van de eerlijke handel en hun affiliees zijn niet meer dezelfde. Max Havelaar, dat 75% van de Europese fairtrademarkt in handen heeft, werkt samen met McDonald’s en heeft als ambitie om goud en toeristische reizen te certificieren. De koffieproducenten, van hun kant, hebben hard strijd moeten leveren met de Fairtrade Labelling Organizations (FLO) om de aankoopprijs van de fairtradekoffie aan te passen; die was al sinds 1988 (!!) dezelfde gebleven. «Het was nodig om vanuit Mexico, over Nicaragua, over Peru, druk te zetten om dit te bekomen. Pas onlangs werden de prijzen aangepast naar 156 dollars», zo vertelt coöperant Isaias Martinez.”

Lees hierover ‘kleine producenten morren: hoe de Wereldwinkels het verschil moeten maken met Max Havelaar‘.

In het Mexicaanse Chiapas leeft het vuur van de andersglobalisering met andere woorden nog. Een ex-directeur van Procter & Gamble (zoals Lily Deforce van Max Havelaar België) heeft er niet veel verloren. Pittig detail overigens en weinig bekend: toen begin jaren negentig Max Havelaar in financiële moeilijkheden zat, verkreeg het van UCIRI een renteloze lening van X.000 dollar om er terug bovenop te komen. Het waren de tijden dat een pakje koffie nog geen 20 frank (50 eurocent) kostte in de Vlaamse supermarkt. De boeren zaten tussen wurgen en hangen. Maar het geloof dat er echt iets kon veranderen via het keurmerk was er toen dus nog wel…

wat denken echte (ethische) ondernemers hierover?

Over de problemen met/bij het ‘voorbeeldige’ Keniaanse theebedrijf van KTDA: ik ga hier niet teveel woorden aan vuilmaken. Het komt neer op twee dingen:

1. Max Havelaar is niet in staat om haar eigen regels op te volgen,
   • want het heeft geen band met haar producenten
2. en dus staat de deur open voor wanpraktijken en malversaties,
   • zodat zelfs de grootste afnemer van de thee (het Britse Teadirect) staalhard blijft ontkennen, zich zelfs van alle commentaar onthoudt…

Ik onthoud me dan ook maar van verdere commentaar en citeer gewoon uit 2 artikels op faircompanies.com. Niks met thee te maken, maar wel exemplarisch voor hoe het wél kan werken. Aan het woord twee pioniers op het gebied van bio(=organic) chocolade. De eerste begon ermee in… Chiapas.

“If the question was asked, ‘What is the best way to help the farmers?’, 4 years ago I would have said: fair trade, organic. Today, I don’t necessarily believe that organic certification and fair trade certification are necessary. They help, but what is most important is just guaranteeing that the supply chain is sustainable and it has to end at the consumer.”

Aldus Frederick Schilling van Dagoba, dat in 2006 door Hershey’s, de grootste chocolademaker in de Verenigde Staten, werd opgekocht. Sommige van de Dagoba-producten dragen het fairtradelabel, maar niet allemaal. Zelfs al betaalt Schilling meer dan de minimumprijzen voor fairtradecacaobonen, dan nog past het label niet altijd in zijn handelswijze:

“The fair trade system is really there to make sure the farmers are getting a fair price for their raw commodities. That’s the baseline principal of fair trade. In organic cacao the baseline price is 2,100 dollars per metric ton for beans. And in my opinion that’s a low price. We’re paying upwards of 3,500 dollars per metric ton for our cacao. Actually, I’m going to a farm in Madagascar and I’m paying 4,500 dollars per metric ton- twice the fair trade base price. What’s the point of this particular farm joining the FLO system? Sometimes, it seems there’s no need.”

“You can’t apply the same answer to every location. Fairtrade as an example. They have a system that says the base price for cacao is say 2,100 dollars per metric ton, regardless of a minimum wage law in a country, the standard of living in a country. The standard of living in El Salvador is going to be very different than the Ivory Coast. Can you actually take one system and apply it in each country where the standards in each country are different? I don’t think so. It’s got to be a case-by-case experiment. It’s got to be adjustable. There has to be that flexibility.”

En voor wie er aan twijfelen mocht, Schilling is een voorvechter van de boerenzaak:

“For the last 50 years our consumption model has been based around low cost goods, low retail price. Anytime you have a low retail price we’re squeezing the farmer or the manufacturer down lower and lower so they can’t be sustainable in their own livelihood.”

Een sneer aan neplabels als Rainforest Alliance (bekend van Chiquita) of Utz Kapeh (Douwe Egberts), die beweren dat duurzame productie ook kan zonder betere verloning van de producent. Schilling werkt samen en alle partijen varen er wel bij. De labels werken liever op hun eigen voorwaarden.

Lees het volledige artikel op faircompanies.com: 21st century Willie Wonkas .

‘Fairtrade guarantees a better deal for third-world producers, and a hell of a deal for first-world bureaucrats.’

In 1994, werd Green & Black’s Maya Gold de eerste chocoladereep met het fairtradekeurmerk, zonder daar oorspronkelijk zelfs maar de bedoeling toe te hebben. Oprichter van het bedrijf Craig Sams en zijn vrouw, Josephine wilden gewoon eerlijk handelen en op vakantie in Belize “ontdekten ze hoe cacaoboeren afgestraft werden, door grote bedrijven die de cacaoprijzen drukten”.

“Of G&B’s 15 bars on the market, only one, the Maya Gold, is Fairtrade-certified. They are all organic and they claim to pay fair wages, but the company has hesitated to go across-the-board Fairtrade. G&B product manager Gregor Hargrove explained to The Observer, ‘Fairtrade guarantees a better deal for third-world producers, and a hell of a deal for first-world bureaucrats.’”

citeer ik uit het artikel Mayan Gold: hidden treasures and chocolate.

In 1995 werd G&B opgekocht door chocoladegigant Cadburys en velen vreesden dat het kleine biobedrijf, met een zwakke plek voor boeren, haar groene visie zou verliezen. Craig Sams ontkent in the Guardian echter dat het bedrijf hierin zal veranderen. “Integendeel”, vertelt hij The Observer:

“The Fairtrade organization charges the coop farmers for the cost of inspection visits as well as a percentage fee for all cacao shipped to Europe. Craig Sams told the Observer, ‘Right now, this hurts the TCGA (the coop) because it comes to about $ 3,500 on their annual sales of $ 70,000 or five per cent, a much higher fee than the two per cent we pay.’”

de keuze is nu aan de fairtradebeweging

In de week van 4 tot 11 oktober e.k. houdt de fairtradebeweging weer haar Europese Week van Eerlijke Handel. De Wereldwinkels zetten dan volop in op het cacaodossier. Hopelijk hebben ze uit dit artikel iets opgestoken.

Noemde Koen Van Bockstal, directeur van de Oxfam-Wereldwinkels, eind 2007 Oxfam Fairtrade nog ‘Max Havelaar Plus’ (zie: Koen Van Bockstal, directeur van Oxfam-Wereldwinkels en Oxfam Fairtrade, speecht tijdens de jaarlijkse hoogmis van de marketeers) dan is het nu duidelijk tijd voor een andere retoriek. Fair Trade moet terug naar de essentie: de weg bereiden voor en vooral mét echte ethische ondernemers.

Ethische ondernemers, die erin slagen een bedrijf op de kaart te zetten. Lees hierover: “Hugo Rombouts (CEO Rombouts koffie) : Ik word verschrikkelijk boos van logo’s die doen alsof ze Fairtrade zijn.“